O filmowych epizodach w historii pałacu w Łącku
Co łączy nadradcę Gebhardta z hrabią Edwinem Wąsowskim? Nie tylko fakt, że są to postacie fikcyjne, powołane do życia przez Zbigniewa Safjana i Andrzeja Szypulskiego, scenarzystów „Stawki większej niż życie”. Obaj są bohaterami odcinków serialu, których reżyserem jest Janusz Morgenstern: hrabia Wąsowski to pierwszoplanowa postać „Żelaznego Krzyża”, a nadradca Gebhardt pojawia się w „Podwójnym nelsonie”. Bohaterów granych przez Władysława Hańczę i Henryka Bąka łączy ponadto miejsce realizacji zdjęć, bowiem ujęcia do odcinków „Żelazny Krzyż” i „Podwójny nelson” zrealizowane zostały m.in. w Łącku.
Pałac w Łącku wybudowany został w II połowie XIX wieku
Pałac w Łącku to okazała budowla dwukondygnacyjna z wieżą widokową i neobarokowym wnętrzem. Obiekt został wzniesiony w latach 1872–1873 roku według projektu Kornela Gabrielskiego na zamówienie Mikołaja Fuhrmana – oficera rosyjskiego, właściciela dóbr łąckich. Pałac usytuowany jest na zachodnim brzegu Jeziora Łąckiego Dużego i wkomponowany w park z pięknym, ponad 150-letnim starodrzewem – głównie kasztanowców i grabów tworzących aleje. Jest to najwybitniejsze dzieło dziewiętnastowiecznej architektury pałacowej Mazowsza. Od 1923 roku pałac przeszedł we władanie Państwowego Stada Ogierów w Łącku. W latach 1938–1939 był letnią rezydencją marszałka Rydza Śmigłego, a od 7 września 1939 roku stał się kwaterą generała Władysława Andersa. Po II wojnie światowej łącki pałac został przekształcony w ośrodek Funduszu Wczasów Pracowniczych i przez kilka dziesięcioleci gościł ludzi pracy z różnych zakątków kraju. Na okres powojenny właśnie przypada filmowa historia pałacu. W 1960 roku obiekt „zagrał” w „Szatanie z siódmej klasy” w reżyserii Marii Kaniewskiej, a siedem lat później – w „Stawce większej niż życie”. Wczesną jesienią 1967 roku ekipa kierowana przez Janusza Morgensterna zamieszkała w łąckim pałacu na około cztery tygodnie.
Tak wyglądała północna część pałacowej jadalni przed 1939 rokiem
Na terenie posiadłości zrealizowano zdjęcia we wnętrzach naturalnych i ujęcia plenerowe do odcinków „Żelazny Krzyż” i „Podwójny nelson”. Sceny przyjęcia po polowaniu u hrabiego Wąsowskiego nie były kręcone wewnątrz pałacyku znajdującego się naprzeciwko łąckiej stadniny koni, który widzimy na początku odcinka „Żelazny Krzyż”, lecz właśnie we wnętrzach pałacu w Łącku. Na podstawie zachowanych fotografii obiektu z II połowy lat 80. możemy wnioskować, że sceny te zarejestrowano w pałacowej jadalni (świadczy o tym wystrój ścian). Niestety, zagadką pozostaje nadal lokalizacja łazienki ze skrytką. Udało się jedynie ustalić, że nie było to pałacowe wnętrze, gdyż pomieszczenia o takim charakterze nie ma w tym obiekcie.
Dom wypoczynkowy w Lisku-Zdroju w całej okazałości, czyli pałacowa elewacja ogrodowa
Pozostając w łąckim obiekcie, przenosimy się z realiów odcinka „Żelazny Krzyż” do filmowego świata ukazanego w odcinku „Podwójny nelson”, w którym pałac w Łącku możemy obserwować z różnych perspektyw. Kawiarnia na tarasie domu wypoczynkowego w Lisku-Zdroju to charakterystyczna elewacja pałacowa widziana od strony ogrodu. Pokoje zajmowane przez Hansa Klossa i major Hannę Bösel to pałacowe wnętrza usytuowane na parterze (w tle widzimy Jezioro Łąckie Duże). W czasach realizacji zdjęć do serialu obiekt był siedzibą ośrodka FWP, więc ekipa filmowa nie musiała dokonywać zbyt wielu zmian w wystroju tych zabytkowych pomieszczeń. Charakterystyczna sala bankietowa na parterze również w okresie kręcenia zdjęć do serialu pełniła funkcję sali dansingowej. Jest to miejsce filmowych potańcówek oficerów niemieckich i towarzyszących im kobiet oraz miejsce, w którym odbywa się rozmowa Klossa z nadradcą Gebhardtem, kończąca się jego zdemaskowaniem. Można przypuszczać, że pobyt ekipy filmowej na terenie Łącka i Płocka musiał jeszcze bardziej zachęcić Mazowszan do oglądania serialu, o czym może świadczyć krótka notatka z płockiej gazety „Petro Echo”. Jesienią 1968 znalazło w niej wyraz wielkie rozgoryczenie mieszkańców Płocka spowodowane awarią nadajnika telewizyjnego podczas czwartkowej, premierowej emisji jednego z odcinków, uniemożliwiającą jego obejrzenie.
Północna część jadalni w 1988 roku. Czas zrobił swoje...
Z powodu braku funduszy na remonty pałac w Łącku nieco podupadł w latach osiemdziesiątych XX wieku, o czym świadczy dokumentacja fotograficzna z tamtego okresu (trwają starania o pozyskanie skanów dobrej jakości). Na fotografiach widzimy, że wystrój wnętrz, szczególnie w północnej części jadalni, jest częściowo zdemontowany, a elewacja ogrodowa z charakterystycznym środkowym ryzalitem jest zniszczona. Po roku 1989 obiekt stał się prywatną własnością i został pieczołowicie odrestaurowany. Wejście na teren posesji jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Niewątpliwie filmowy pałac malowniczo wpisuje się w krajobraz Łącka i północnego Mazowsza.
Rafał Baćmaga